De Dosha’s houden elkaar over het algemeen in balans door de deels tegengestelde kwaliteiten, maar soms kunnen een of meerdere Dosha’s de overhand nemen. Dosha betekent ‘fout’ of ‘verstoring’ in het Sanskriet. Dit klinkt misschien gek, maar eigenlijk is het heel erg logisch. Als een Dosha (door omgevingsfactoren en veranderingen) gaat overheersen, zorgt dit namelijk voor een verstoring, oftewel een onbalans. Dit kan uiteindelijk leiden tot allerlei ongemakken en gezondheidsproblemen. 

Zelfstudie

Als je een onbalans ervaart, is het belangrijk om te ontdekken welke Dosha overheerst, zodat je deze balans kunt herstellen. Door een onbalans te herkennen en te koppelen aan een Dosha, kun je gericht je voeding en leefstijl aanpassen (zie ook de onderstaande tips). Pas als deze onbalans is hersteld, kun je jouw natuurlijke balans gaan ondersteunen door een dagelijkse routine in te bouwen die past bij jouw aangeboren natuurlijke balans. 

Vikruti

Door omgeving, levensstijl en voeding kun je van jouw natuurlijke balans, je Prakruti, verwijderd raken. Dit wordt ook wel Vikruti genoemd. Vikruti is dus de staat van onbalans. Dit houdt in dat een of meerdere Dosha’s overheersen. Het is van belang om die onbalans te herstellen door middel van Dosha-specifieke tips en suggesties rondom leefstijl en voeding. Hoe verder en langer je van jouw natuurlijke balans verwijderd bent, hoe erger je klachten kunnen worden. 

Je Prakruti is handig om te kennen, omdat het veel dingen verklaart: hoe je bent als persoon, hoe je gebouwd bent, wat je leuk en minder leuk vindt en voor welke aandoeningen en ziekten je vatbaarder bent. Maar, nog belangrijker is het herkennen van je onbalans, je Vikruti. Dit vraagt om het aandachtig luisteren, observeren en voelen van je lichaam en geest. Hieronder vind je een aantal kenmerken van specifieke Dosha’s in onbalans en tips die je helpen bij het herstellen van die onbalans.

Als meerdere Dosha’s overheersen begin je bij de tips van de Dosha die voor de meeste onbalans en klachten zorgen.

Vata in onbalans

Vata is het meest beweeglijke type van alle Dosha’s. Deze klachten komen dan ook het vaakst voor, met name in de seizoenen waarin Vata overheerst: Herfst en vroege winter. Je kunt een overheersende Vata herkennen aan verschillende lichamelijke en psychische klachten. 

Lichamelijke klachten

• Droge huid, haren, mond, verstikkende smaak
• Hese stem
• Koude handen en voeten
• Ruwe huid, kloofjes
• Onregelmatige spijsvertering
• Opgeblazen gevoel, krampen
• Ondergewicht, moeite met aankomen 

Psychische klachten

• Lichte slaap, moeilijk in slaap komen 
• Gevoel van eenzaamheid
• Angst, nervositeit, onrustig gevoel, piekeren
• Concentratieproblemen, slecht geheugen

Tips voor Vata onbalans

Als bovenstaande klachten je bekend voorkomen, is het belangrijk om deze snel te herstellen. Zo voorkom je dat je verder van je natuurlijke balans verwijderd raakt! 

Regelmaat en warmte zijn de kernwoorden voor het herstellen van een Vata onbalans. 

Voeding – Eet warme maaltijden en vermijd droge, koude en rauwe maaltijden. Probeer zoveel mogelijk op vaste momenten te eten en maak van je lunch de grootste maaltijd. Soepen, curry’s en pap zijn geweldig om Vata-dosha te balanceren. 

Kies vaker voor de smaken zoet, zuur en zout en pas op met de smaken bitter en wrang. Erg pittig eten wordt ook afgeraden omdat dit kan uitdrogen. 

Eet rustig en kauw goed, probeer echt met aandacht te eten (hoe moeilijk dit ook kan zijn). Drink gedurende de dag ook slokjes warm water of lichte kruidenthee, zoals KKV-thee gemaakt van korianderzaad, komijnzaad en venkelzaad. Zoete, grondende kruiden zoals kaneel, venkel en zoethout en zure kruiden zoals koriander, karwij en kruidnagelen worden aanbevolen. Ook Ashwagandha is goed voor het balanceren van Vata

Beweging – Kies voor rustige, licht verwarmende sporten. Zachte yoga sessies gericht op balans en gronden zijn ontzettend goed voor Vata’s. Ook krachttraining wordt aangeraden, zolang het niet te veel stress brengt en je voldoende tijd neemt om je lichaam te laten herstellen. 

Routines – Vata’s zijn van nature erg beweeglijk. Hoe moeilijk het ook is voor Vata’s: structuur en regelmaat is erg belangrijk. Zorg daarom voor vaste eetmomenten, ga op een vast tijdstip naar bed en probeer op een vast tijdstip op te staan. Routines brengen rust in het lichaam en in het hoofd.

Slaap 8 tot 9 uur per nacht en probeer op tijd af te schakelen in de avond. Zorg voor een rustige ochtendroutine. Vermijd ook veel deadlines, druk en stress.

Verzorging – Heb je last van kloofjes of een ruwe huid? Een dagelijkse voetmassage en (wekelijkse) abhyanga – zelfmassage – voedt en verwarmt het lichaam en werkt verzachtend op de geest. Met name sesamolie of amandelolie zijn goede keuzes voor een overheersende Vata-Dosha. 

Algemeen – Als Vata overheerst, kun je merken dat je gedachten van hot naar her vliegen en dat je moeite hebt met in het moment te leven. Door grondende yoga-oefeningen en meditaties kun je beter aarden. Een andere goede tip voor Vata’s is een verzwaringsdeken! Door het gewicht om je heen te slaan, voel je je meer ontspannen (met name als je last hebt van angst of onrust). Als je door de dag heen moe of overprikkeld bent, neem dan je rust met een yoga nidra-sessie of een middagdutje. 

Pitta in onbalans

Pitta’s hebben van nature de meeste warmte in hun lichaam. Met name bij een overheersende Pitta kan dit voor verschillende klachten zorgen. 

Lichamelijke klachten

• Warme handen en voeten
• Intolerantie voor warmte, aversie tegen fel licht/sterke geuren
• Veel dorst, veel honger
• Brandend maagzuur
• Ontstekingen in het lichaam
• Zweren, bloedingen
• Vaak plassen
• Veel (en hevig) zweten, opvliegers, sterke lichaamsgeur
• Zachte ontlasting, diarree, snelle spijsvertering
• Galproblemen, intolerantie voor vet eten
• Huiduitslag (zoals eczeem en warmtebultjes)

Psychische klachten

• Kort lontje, sneller boos worden
• Gemeen zijn tegen anderen (of zichzelf)
• Teveel hooi op de vork nemen
• Controle willen behouden
• Ambitieus, Burn-out

Tips

Met name in een onbalans is het belangrijk om deze hitte te balanceren met verkoelende en verzachtende routines. 

Zachtheid en verkoeling zijn de kernwoorden voor een Pitta in onbalans.

Voeding – Van alle Dosha’s kunnen Pitta’s (zeker wanneer deze Dosha overheerst) het minste aantal kruiden verdragen. Ook is dit de enige Dosha die soms baat heeft bij een koude salade (echt met mate).

Kies voor verkoelende ingrediënten, zoals groene bladgroenten, venkel, courgette en komkommer en pas op met de smaken zuur, zout en scherp. Kies in plaats daarvan vaker voor de smaken zoet en bitter. Kruiden zoals aloë vera, venkel, koriander, komijn (kkv-thee), pepermunt, zoethout en munt zijn goed voor overheersende Pitta’s.

Vermijd vlees, eieren en snacken tussen de maaltijden door om je spijsvertering rustig te houden. Eet in plaats daarvan een stevig ontbijt, een stevige lunch (je grootste maaltijd) en een lichte avondmaaltijd. 

Pas op met olie- en vetrijk eten. Kokosolie en ghee zijn (met mate) wel goed.

Drink voldoende: kamertemperatuur of lauwe drankjes worden aanbevolen. 

Beweging – Doe niet te veel aan competitieve sporten. Daag jezelf op een andere manier uit, bijvoorbeeld door krachttraining, yoga, pilates of dans. Pas ook op met veel hitte door het sporten en stop voordat je (erg) gaat zweten. Gebeurt dit wel? Zorg dan voor verkoeling na het sporten (bijvoorbeeld met een lauwe of koude douche of aloë vera sap).

Routines – Zorg voor 7 tot 8 uur slaap per nacht en creëer een fijne, verzachtende ochtend- en avondroutine. Voorkom een hangry (chagrijnig) gevoel door op vaste tijdstippen je maaltijden te eten.

Een andere tip is het dagelijks maken van een lijstje waar je dankbaar voor bent op dit moment. Meditaties gericht op zachtheid en liefde zijn ontzettend goed voor Pitta’s. 

Verzorging – Probeer 1 keer per week je lichaam (of in ieder geval je voeten) te masseren met kokosolie. 

Algemeen – Een Pitta in onbalans kan zijn hele leven laten bepalen door hun agenda en to do-lijsten. Voor meer rust en balans is het belangrijk om tijd voor ontspanning en spontane dingen vrij te maken. Lach, dans, doe eens gek. Het serieuze mag je best wel eens laten varen door het innerlijke kind in je los te laten. Probeer ook niet te vaak over te werken (hoe verleidelijk dit ook is). 

Kapha in onbalans

Kapha is het meest stabiele type van alle Dosha’s. Die rust en stabiliteit kan bij een overheersende Kapha omslaan in verschillende lichamelijke en psychische klachten.

Lichamelijke klachten

• Overgewicht, moeite met afvallen
• Diabetes
• Vocht vasthouden
• Langzame spijsvertering
• Klamme, koele huid
• Slijmerige ontlasting
• Slijm in de longen
• Aanleg voor galstenen, hoog cholesterol en hoge bloeddruk 

Psychische klachten

• Moeite zich ergens toe te zetten
• Vermoeidheid, lusteloos
• Neiging tot veel zitten of liggen
• Moeite met veranderingen
• Emotie-eten
• Somberheid, depressie en verwarring
• Moeite met loslaten

Tips

Kapha’s hebben van nature al veel baat bij actief en stimulerend bezig zijn. Zeker in een Kapha-onbalans. 

Stimuleren en bewegen zijn kernwoorden voor een overheersende Kapha.

Voeding – Denk aan lichte maaltijden met voedende en gezonde ingrediënten. Voorkom overeten (eet tot je maag voor 2/3e gevuld is) en vermijd een teveel aan vet en olie. Maak van je lunch je grootste maaltijd en probeer tussen de maaltijden door niet te snacken.

Pittige kruiden (zoals kurkuma, gember en peper) zijn ook goed om je spijsvertering te stimuleren en je lichaam te verwarmen. Voor de maaltijd kauwen op gember met himalayazout zorgt er ook voor dat het vuurtje al meer gaat branden. (Zie ook de tips voor Manda Agni in het blog: Hoe gezond is jouw Agni?)

Beweging – Sport! Kapha’s hebben met name in een onbalans de neiging om het rustig aan te doen en veel te zitten of te liggen. Dit zorgt voor stagnatie, nog meer vermoeidheid en meer afvalstoffen. Daarom is het voor Kapha’s goed om te bewegen en het lichaam te verwarmen en uit te dagen.

Kies voor competitieve sporten, intensieve yogalessen en workouts waarbij je afwisselt tussen cardio en kracht. Zweten is goed voor Kapha’s! Het advies is om wekelijks 3 uur intensief te bewegen.

Routines – Sta vroeg op, voor zonsopkomst. Hoe verleidelijk het ook is om lang in bed te liggen, voor Kapha’s kan dit betekenen dat je alleen maar vermoeider wordt. Hoe minder beweging, hoe meer afvalstoffen in het lichaam. Een energieke meditatie of een meditatie gericht op het loslaten zijn geweldig wanneer Kapha overheerst. 

Verzorging – Hoewel abhyanga – zelfmassage – voor alle Dosha’s goed kan zijn, heb je bij een overheersende Kapha meer baat bij een stimulerende, diepe massage. Eens per maand kun je kiezen voor zelfmassage met olie (zoals mosterdolie). Droogborstelen en droog masseren kun je vaker herhalen. Dit zorgt er namelijk voor dat afvalstoffen beter worden afgevoerd.

Tijdens het douchen helpt het om warm en koud water af te wisselen.

Ook tongschrapen wordt voor iedere Dosha aangeraden, maar vooral voor Kapha’s. 

Algemeen – Kom uit je comfortzone. Kapha’s kiezen graag voor veiligheid, met name in een onbalans. Om de geest te stimuleren en vertroebeling te voorkomen, is het belangrijk om af en toe iets nieuws te doen. Doe bijvoorbeeld eens mee met een dansles, wandel een andere route of zoek een nieuwe hobby die je bezig houdt!

Observeren en bijsturen

Iedere verandering kost tijd en energie om in je leven te integreren. In plaats van alles in één keer toe te passen, kun je beter stap voor stap te werk gaan. Kijk eens wat voor jou de komende drie weken lukt om dagelijks te doen en werk vanuit daar verder. Voel ook het effect van bepaalde veranderingen in je lichaam en stuur bij waar nodig. 

Je kunt bepaalde, grotere veranderingen ook eerst 1 tot 2 keer per week doen en vanuit daar uitbreiden naar meerdere dagen per week. Geleidelijke verandering is de sleutel bij het creëren van een routine die bij jou past.  

Wil je graag meer de diepte in en hulp bij het creëren van een dagroutine die bij jou past? Maak dan een afspraak voor een Ayurvedisch consult via deze pagina. Vragen? Stuur een berichtje via Instagram of mail naar info@metlot.nl 

Disclaimer: De tips en informatie op deze website zijn preventief en niet bedoeld om te genezen, een diagnose te stellen of om enige ziekte te behandelen. Niets op deze website is een vervanging voor de gezondheidszorg. Ga bij klachten naar je (huis)arts of behandelaar en bespreek vooraf met hem/haar eventuele Ayurvedische aanpassingen. Gebruik vooral je gezonde verstand voordat je zelf iets gaat toepassen en blijf bewust voelen en observeren.